Experimenten met ict in de ulo

In dit (vervolg)onderzoek dat Oberon en ICLON in opdracht van Kennisnet hebben verricht zijn een viertal experimenten uitgevoerd op de universitaire lerarenopleidingen van de universiteiten Leiden en Utrecht. In de
experimenten stond het handelen van de opleider en de student centraal. Het onderzoek richtte zich op de evaluatie van het ict-gebruik door de student en de opleider en de uitwerkingen van het gebruik op de ictbekwaamheid van student, en opleider, en op de school- en opleidingsomgeving. Doel van het onderzoek was
te komen tot richtlijnen voor gebruik van ict in de lerarenopleidingen dat bijdraagt aan ict-gebruik door studenten in de klas en hun ict-bekwaamheid. Het onderzoek levert daarmee kennis op ter inspiratie voor nieuwe initiatieven en ontwikkelingen rond ict-toepassingen binnen de lerarenopleiding.

Eerder hebben Oberon en ICLON (in 2013) een onderzoek gedaan naar de inzet van ict in de universitaire lerarenopleidingen. Daaruit kwam naar voren dat de manier waarop ict een rol speelt in de opleiding van dio’s en de inhoud van het onderwijs met en over ict afhangt van de opleider en de mogelijkheden die de dio heeft binnen de opleidingsschool.

Vraagstelling

Het onderzoek geeft antwoord op de volgende onderzoeksvragen:

1. Welke effecten heeft de betreffende ict-toepassing op de ict-bekwaamheid van de dio?
2. Welke effecten heeft de betreffende ict-toepassing op de houding van de dio ten aanzien van ict-gebruik in het onderwijs?
3. Welke effecten heeft de betreffende ict-toepassing op de ict-bekwaamheid van de opleider?
4. Welke door de dio’s gepercipieerde effecten heeft de didactische toepassing van ict in de klas door de dio op de schoolomgeving?
5. Welke door de opleider gepercipieerde effecten heeft de didactische toepassing van ict in de opleiding op de opleidingsomgeving?

Conclusie

De meeste studenten hebben ict ingezet in lessen in de bovenbouw. In twee experimenten hebben studenten vooral met flipping the classroom gewerkt, in de andere experimenten vooral met video clips voor kennisoverdracht en/of quizzes. Opvallend is dat in alle experimenten de studenten de ict-toepassingen vooral hebben ingezet om kennis over te dragen of kennis te toetsen. Over het algemeen zijn de studenten tevreden over het verloop van de lessen. Leerlingen reageerden over het algemeen positief op de lessen. Studenten ervoeren dat leerlingen enthousiast reageerden op het gebruik van ict in de les en dat zij meer betrokken waren en actief meededen aan de les.

Ontwikkeling ict bekwaamheid (Onderzoeksvraag 1)

Ondanks dat experimenten zich op bepaalde ict toepassingen hebben gericht, ervaren studenten dat zij zich breder hebben ontwikkeld. Dit wordt mede veroorzaakt omdat de opleiders in het onderwijs een breder pallet van ict toepassingen hebben gebruikt/laten zien. Opleiders hebben de indruk dat de ict-bekwaamheid van studenten is toegenomen, zowel op het vlak van vaardigheden als de kennis en ervaring van de didactische inzet van ict in onderwijs. Ook de houding van de studenten ten aanzien van ict-gebruik in het onderwijs is volgens de opleiders positief veranderd.

Ontwikkeling ict houding (onderzoeksvraag 2)

Ervaringen met ict-toepassingen in algemene zin vertonen meer samenhang met de effectiviteitsverwachting (self efficacy) van studenten ten aanzien van ict en onderwijs dan met positieve opvattingen over ict in het onderwijs. De effectiviteitsverwachting van de studenten is in de experimentperiode toegenomen. Ten aanzien van de positieve opvattingen is geen ontwikkeling te zien.
Ontwikkeling ict bekwaamheid opleider (onderzoeksvraag 3)
De opleiders geven aan dat zij zich door het gebruik van ict in het eigen onderwijs hebben ontwikkeld op het vlak van ict-bekwaamheid. Zij hebben zich zowel op technisch als op didactisch vlak ontwikkeld. De opleiders hebben meer zicht gekregen op de didactische mogelijkheden van ict en zijn enthousiast geworden over de inzet van videoclips als didactisch middel.

Effecten schoolomgeving (onderzoeksvraag 4)

De effecten van het gebruik van ict in de klas op de schoolomgeving lijken minimaal. Studenten houden collega’s in school wel op de hoogte en collega’s tonen ook wel interesse, maar dit heeft (nog) niet tot transfer geleid van de kennis en ervaring naar alle collega’s.

Effecten opleiding (onderzoeksvraag 5)

Modelleren van het gebruik van ict-toepassingen in het onderwijs blijkt een effectieve manier om kennis, vaardigheden en houding van studenten ten aanzien van het gebruik van ict in onderwijs positief te beïnvloeden. De opleiders vinden dat er binnen de opleidingen onvoldoende aandacht wordt besteed aan de ontwikkeling van ict-bekwaamheden van studenten. Het gebruik van ict in het eigen onderwijs is bovendien incidenteel en hangt af van de opleider waardoor studenten niet structureel en in gelijke mate onderwijs krijgen over en met ict.
Resultaten veldconsultatie

• Ter afronding van het onderzoek is een veldconsultatie georganiseerd. Een aantal conclusies hieruit:
• De opleiders kunnen zich over het algemeen vinden in de uitkomsten van het onderzoek.
• Op een aantal aspecten hadden de opleiders meer effect verwacht.
• Iedere opleider heeft door de uitvoering van het experiment en door het onderzoek ideeën opgedaan over hoe een volgende keer een opleidingsonderdeel waarin studenten ict moeten gebruiken anders in te richten.
• De opleiders zijn allemaal van mening dat ict binnen de opleiding meer aandacht zou moeten krijgen en dat het gebruik van ict binnen de opleiding nu nog te veel persoonsafhankelijk is. Ze vinden dat eigenlijk elk onderwijsonderdeel een ict-component zou moeten hebben.
• Het onderzoek heeft interessante inzichten opgeleverd. Vervolgonderzoek zou zich moeten richten op langer lopende experimenten en langer lopend onderzoek. Het onderzoek geeft aanwijzingen dat herhaling en een langere inzet van ict toepassingen door studenten in de klas mogelijk meer resultaten opleveren.