Didactische ict-bekwaamheid van docenten

Het onderzoek waar dit rapport verslag van doet richt zich op de inventarisatie en analyse van aspecten van didactische ict-bekwaamheid van docenten aan de hand van videocases. De videocases zijn aangeleverd door docenten. De videocases laten zowel het gebruik van ict in de lespraktijk zien als de redenering van de docenten om ict op die bepaalde wijze in te zetten.

Docenten uit het primair en voortgezet onderwijs zonden 157 video’s in met voorbeelden van de manier waarop zij ict integreren in hun lespraktijk. Zowel beelden uit de praktijk als het professionele redeneren over het handelen in de praktijk werden in deze video’s weergegeven.

Om deze video’s te analyseren is een observatie-instrument ontwikkeld met het doel in kaart te brengen

1. op welke manier ict geïntegreerd werd in de praktijk 
2. de manier waarop docenten professioneel redeneren gerelateerd aan het integreren van ict in de praktijk. Daarnaast hebben docenten een vragenlijst ingevuld over hun opvattingen, houdingen en zelfvertrouwen ten op zichtte van ict in onderwijs.

Vraagstelling

• Hoe kunnen de aangeleverde voorbeelden worden getypeerd in termen van effectief onderwijs met  ict?
• Hoe kan de professionele redenering van docenten die aan bepaald ict-gebruik ten grondslag ligt worden getypeerd? 
• Wat zijn valide en betrouwbare indicatoren voor een instrument dat de didactische ict-bekwaamheid van docenten kan vaststellen?

Conclusie

Het onderzoek biedt een eerste inzicht in indicatoren die van belang zijn bij de bepaling van didactische ict-bekwaamheid en bieden aanknopingspunten voor de inrichting van professionaliseringsarrangementen om de didactische ict-bekwaamheid van docenten te bevorderen.

De resultaten van deze studie laten zien dat de docenten in de steekproef hun kennis en vaardigheden met betrekking tot ict redelijk hoog inschatten, zowel als het gaat over het omgaan met ict-toepassingen, als de vakinhoudelijke en didactische inzet van ict. Ze vinden dat ze goed op de hoogte zijn van ict-toepassingen en zijn van mening zijn dat leerlingen met behulp van ict goede leerprestaties behalen. Docenten po voelen zich bij de inzet van ict iets meer ondersteund door de school dan docenten vo.

Uit de resultaten van de vragenlijst blijkt dat docenten aangeven vaker activiteiten uit te voeren die passen binnen het kennisoverdrachtmodel dan activiteiten die passen bij kennisconstructie. Dit resultaat sluit aan bij het beeld dat komt uit de analyse van de praktijk, zoals in beeld gebracht in de videocases: onderwijs dat vooral kenmerken heeft van kennisoverdracht, met enkele kenmerken van kennisconstructie. De resultaten van het onderzoek laten daarmee een beperkt aantal aspecten van didactische ict-bekwaamheid zien. Andere aspecten van didactische ict-bekwaamheid, zoals de  inzet van ict bij begeleid ontdekkend leren, leren leren en bij toetsen en evalueren werden in de videocases relatief weinig geobserveerd. Uit het onderzoek blijkt ook dat de inzet van ict vooral ondersteunend is en vaak niet essentieel voor het realiseren van effectief onderwijs. Als we stellen dat de ondersteunende rol van ict in principe tot vrijblijvend ict gebruik kan leiden, dan zou opschuiving naar een essentiële inzet van ict gewenst zijn.

Uit de resultaten blijkt ook dat het professionele redeneren over de inzet van ict beperkt is. ict is vooral aantrekkelijk voor het leren van leerlingen, kan helpen om het doel van de les te realiseren en het leerproces te faciliteren. Andere redenen om ict in te zetten (bijvoorbeeld individualisering of verrijking/flexibilisering van het curriculum) worden weinig genoemd. De meeste docenten zijn in staat om aan te geven waarom de inzet van ict past bij vakinhoud en/of didactiek, maar deze redenering blijkt slechts in de helft van de gevallen ook zichtbaar te zijn in de praktijk. Zowel in de rijkdom van het redeneren als de koppeling tussen professioneel redeneren en praktijk valt nog verbetering te realiseren.